ผมกลับมาที่พนมเปญ การได้กลับมาที่เมืองหลวงเล็กๆ ริมแม่น้ำเช่นนี้ให้ความรู้สึกผ่อนคลายอย่างยิ่ง พนมเปญมีหลายอย่างที่คล้ายคลึงกับกรุงเทพฯ มีพระราชวังเขมรินทร์เป็นศูนย์กลาง มีแม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำสายใหญ่หล่อเลี้ยง ผู้คนเดินเล่นริมแม่น้ำยามเย็น และใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่รอบพระราชวังฯ คนเขมรกินข้าวเจ้าเป็นหลักเช่นเดียวกับคนไทย (คำว่าข้าวในภาษาเขมรคือบาย อันเป็นที่มาของคำว่าบายศรีในภาษาไทย) คนเขมรกินปลาเป็นหลัก (หลายคนคงจำปลากรอบเขมรอันโด่งดังได้) อาหารเขมรและอาหารไทยแทบแยกจากกันไม่ออก (โดยเฉพาะเรื่องของการทำอะไรตามสบายตามใจตนเอง) ไม่ว่าหน้าตาหรือรสชาติ การลิ้มรสอาหารเขมรให้ความรู้สึกไม่ต่างจากการกินอาหารไทย หากจะมีอาหารเขมรแบบพิเศษที่แตกต่างออกไปจากอาหารไทย สิ่งนั้นน่าจะได้แก่ “พิซซ่า” . การที่พิซซ่าเป็นอาหารพิเศษในเขมรนั้นไม่ใช่เพราะการที่มันเป็นอาหารตะวันตก แต่เป็นเพราะพิซซ่าในเขมรบางร้านมีรสและส่วนประกอบพิเศษอันได้แก่ กัญชา . การที่เขมรมีพื้นที่จำนวนมากติดกับแม่น้ำ การปลูกกัญชาจึงเป็นสิ่งที่ไม่ยากเย็น ปลูกมันโดยการโยนเม็ดทิ้งไว้ สามหรือสี่เดือนมันอาจได้ต้นกัญชาที่พอใช้การได้ หลังจากนั้นตากแห้งและส่งขายแบบธรรมดา ผู้คนโดยเฉพาะนักท่องเที่ยวในเขมรสูบกัญชาด้วยความอ้อยอิ่งตามที่พัก ตามบาร์ บนรถสามล้อถีบ ทั้งที่อาจจะไม่จำเป็นต้องทำเช่นนั้น กัญชาเป็นส่วนผสมของอาหารหลายชนิดในเขมร ทั้งแกง ต้ม ไม่นับการผัดเผ็ดของป่าที่มักมีการหยอดช่อกัญชาลงไปด้วย กัญชาควบคู่มากับการปรุงอาหารในเขมรจนในที่สุดมันพัฒนาขึ้นเป็นส่วนหนึ่งของหน้าพิซซ่า – พิซซ่าหน้ากัญชา . ว่ากันว่าพิซซ่าหน้ากัญชาเริ่มจากที่พักเล็กๆ ริมน้ำแห่งหนึ่ง เจ้าของที่พักต้องหาอาหารให้กับนักท่องเที่ยวที่นอนอย่างเกียจคร้านในสถานที่ของตนเองทุกวัน เขาเกิดความคิดว่าถ้านักท่องเที่ยวเหล่านั้นไม่คิดจะออกไปท่องเที่ยวที่ไหน ทำไมไม่ปรุงอาหารที่ทำให้นักท่องเที่ยวได้พักผ่อนอย่างจริงจัง การทดลองของเขาได้ผล พิซซ่าที่โรยหน้าและผสมด้วยกัญญาถูกกล่าวถึงจากปากต่อปาก นักท่องเที่ยวพากันแห่แหนมาพักยังสถานที่นี่อย่างไม่หยุดหย่อน จนที่พักแห่งอื่นพากันสมัครใจทำตาม และในที่สุดมันก็กลายเป็นเมนูยอดนิยมแห่งกัมพูชา . พิซซ่าหน้ากัญชาหรือที่มีส่วนผสมของกัญชานั้นมีชื่อเรียกเฉพาะว่า – […]

หลายปีก่อน ในคลาสเรียนวิชา Analysis in Visual Culture ของผม ซึ่งโดยปกติเราจะถกเถียงและพูดคุยกันถึงสื่อทางสายตาต่างๆ อาทิ ภาพยนตร์ วิดีโอ หนังสั้น คลิปในสื่อออนไลน์ ไปจนถึงแผ่นป้ายโฆษณา หรือรายการคอนเสิร์ตที่โด่งดัง แต่แล้วจู่ๆ นักศึกษาหญิงคนหนึ่งในคลาสที่มีท่าทีสงบเสงี่ยมเจียมตัวที่สุดคนหนึ่งก็ยกมือขึ้นถามผมว่าผมมีความคิดเช่นไรกับการเล่นเกมส์คอมพิวเตอร์ของเด็ก รวมไปถึงข้อกล่าวหาจากพ่อแม่คู่หนึ่งที่มีอาชีพเป็นแพทย์ว่า เกมส์คอมพิวเตอร์เป็นภัยร้ายต่อเด็ก ทำให้เด็กสมาธิสั้น ไม่ตั้งใจเรียน ไม่มีความสนใจในสิ่งที่จำเป็น ในครอบครัวของเขามีกฏว่า ห้ามลูกเล่นเกมส์คอมพิวเตอร์เป็นอันขาด และนอกจากนี้ ความบันเทิงเดียวที่จะพอมีสำหรับลูกคือการอ่านหนังสือวรรณกรรมเยาวชนเท่านั้นเอง . คำถามของนักศึกษาผู้นี้รบกวนจิตใจผมตลอดบ่ายวันนั้น แน่นอนเราทุกคนล้วนรู้ดีว่า ทุกสิ่งในโลกมีทั้งข้อดีและข้อเสีย เกมส์คอมพิวเตอร์อาจมีสถานะภาพเป็นผู้ร้ายในสายตาของผู้ปกครองและคนรุ่นผมก็จริง แต่ลึกลงไปที่สุดหากเกมส์คอมพิวเตอร์ไม่มีข้อดีเอาเลย เด็กที่เติบโตมากับเกมส์เหล่านั้นจะมีชะตากรรมเช่นไร . การหาคำตอบในเรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย ยิ่งผมค้นลึกลงไปยิ่งพบว่า เกมส์คอมพิวเตอร์มีอิทธิพลต่อการรับรู้ของคนรุ่นใหม่ในหลายกรณี ทั้งในแง่ที่มันกำหนดให้เราสามารถไต่ระดับความสามารถไปได้แทบไม่สิ้นสุด พัฒนาการเช่นนี้ส่งผลให้เป็นไปได้ที่เราจะตกอยู่ในภวังค์และหมกมุ่น หรือมีแนวโน้มมากขึ้นที่คนเล่นเกมส์คอมพิวเตอร์อาจกลายเป็นพวกหมกมุ่นกับตนเองหรือ introvert ในที่สุด . อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการค้นคว้าในเรื่องนี้ของผมจะขยายพรมแดนไปกว้างขึ้นเรื่อยๆ (ส่วนหนึ่งก็เพราะความเกรงใจคำถามจากนักศึกษาที่ไม่มีส่วนร่วมในชั้นเท่าใดนัก ซึ่งแสดงว่าเธอคงมีความอึดอัดขัดข้องในเรื่องนี้พอประมาณ) แต่ในระหว่างทาง ผมก็พบข้อสรุปที่น่าสนใจเป็นระยะๆ ในงานทดลองชิ้นหนึ่งของแดเนียล ไซม่อนส์ -Daniel Simons นักจิตวิทยาเรื่องการจดจำได้ของการมองหรือ Visual […]

ในครั้งนี้เราจะขอพูดถึงงานศิลปะ ซึ่งถือเป็นหนึ่งใน Fifth Element องค์ประกอบสำคัญมากที่เกี่ยวพันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับวัฒนธรรม hip-hop จนยากที่แยกร่างออกจากกันได้ นั่นก็คือ “กราฟฟิตี้” การวาดหรือการพ่นสีลงบนกำแพงหรือผนังเพื่อบอกเล่า ระบายสิ่งที่นึกคิด วิพากษ์วิจารณ์ ไปจนถึงการสร้างเครื่องหมายบ่งบอกถึงความเป็นเจ้าของพื้นที่ของคนในชุมชนแออัดและเด็กสลัมกลุ่มเล็กๆ ที่มักจะทำขึ้นควบคู่ไปกับการจัดแสดงดนตรี hip-hop… จากในอดีตคนในสังคมเคยปรามาส มองการกระทำเหล่านี้เป็นการรบกวน สร้างความเดือดร้อน สร้างมลพิษทางสายตา (visual illusion) ให้กับผู้คนในเมือง… ผู้ที่เป็นศิลปินต่างต้องแอบหลบๆ ซ่อนๆ ในการสร้างผลงานแต่ละครั้ง… จนถึงขั้นจำกัดงานศิลปะแขนงนี้เป็นสัญลักษณ์ของ “อาชญากรรม” ไม่ต่างจากคนสัก tattoo ที่คนในสังคมส่วนใหญ่ต่างมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของ “อาชญากร” หรือ “คนขี้คุก” . รูปแบบของศิลปะร่วมสมัยอย่างกราฟฟิตี้นั้นมีอยู่หลากหลาย ทั้งรูปแบบของ Typographic เป็นลักษณะของ font design ที่เขียนชื่อแสดงตัวตนของตนเองไปจนถึงบ่งบอกแนวความคิดหรือสิ่งที่อยากจะบอกเล่าสู่สังคม… บางแห่งเป็นรูปแบบของภาพไม่ว่าจะเป็นตัวการ์ตูนตัวคาแรคเตอร์ที่เป็นเอกลักษณ์ เป็นลายเซ็นที่ชัดเจนของศิลปินเอง ไปจนถึงภาพวิว ทิวทัศน์หรือภาพที่ล้อเลียน (parody) กับเรื่องราวต่างๆ ในสังคมหรือบริบทที่ภาพนั้นตั้งอยู่… เมื่อโลกวิวัฒนาการตามยุคสมัย เมืองใหญ่ๆ ที่ขยายตัวขึ้นพร้อมๆ กับเทคโนโลยี จากขยะทางสายตาสู่การเป็นสื่อสาธารณะชั้นยอดที่ผสานเรื่องราวไปกับพื้นผิวของเมือง (urban surface) […]

เราจะพาทุกคนย้อนกลับไปในปี 1980 เป็นยุคสมัยที่แบรนด์ hi-end fashion ระดับตำนานอย่าง Louis Vuitton, Gucci, Fendi, หรือแม้กระทั่ง Chanel กำลังเบ่งบานไปทั่วโลก เสื้อผ้าที่ห้องเสื้อเหล่านี้ออกแบบและผลิตออกมานั้นล้วนแต่เป็นแฟชั่นของคนชนชั้นสูง โอต์ กูตูร์ ชุดเดรส ชุดราตรี สูทร่วมสมัย เป็นชุดที่ใช้สำหรับออกงานหรือเข้าสังคมที่ดูหรูหรา ฟู่ฟ่า เป็นยุคสมัยแห่งการสังสรรค์ปาร์ตี้ไปพร้อมๆกับจุดพีคของวัฒนธรรมดนตรีอย่าง Funk และ Disco… โดยในยุคนั้นสินค้าที่แบรนด์ห้องเสื้อเหล่านี้จะไม่ผลิตออกมาเลย คือเสื้อผ้า street (ในสมัยนั้นยังไม่มีการบัญญัติคำว่า “street fashion ด้วยซ้ำ) ที่ใช้สำหรับดำเนินชีวิตของคนทั่วๆ ไปและถูกมองว่าเป็นเสื้อผ้าของตลาดล่างไม่เหมาะสมกับแบรนด์ . ในอีกฟากหนึ่งของมหานครนิวยอร์ค กลุ่มคนผิวสีได้ก่อกำเนิดวัฒนธรรมดนตรีที่เรียกว่า hip-hop และหนึ่งใน element ที่สำคัญของชาว hip-hop คือ แฟชั่นที่นำเอาเสื้อผ้าเก่าๆ ที่ได้รับบริจาคมาใส่ มิกซ์แอนด์แมทซ์ โดยส่วนใหญ่เสื้อผ้าเหล่านั้นมักจะเป็นเสื้อผ้ากีฬา แจ็คเก็ต หรือชุดที่ใช้ในชีวิตประจำวันง่ายๆ ซึ่งในกาลต่อมาก็พัฒนามาเป็น “สตรีทแฟชั่น” อย่างในปัจจุบัน… ไม่แปลกที่ผู้มีรายได้น้อยทั้งหลายในยุคนั้น ต่างใฝ่ฝันที่อยากจะครอบครองสินค้าแบรนด์เนมระดับตำนานที่กล่าวมาข้างต้น แต่ไม่มีโอกาส […]